Unha moza rebélase contra a ditadura do fashion, cool, chic e sexy. Do dogma do sempre guapa e perfecta, como mandan as revistas de moda. Mais tampouco se salva das contradicións, da atracción por aquilo que marca a pertenza ao grupo. Así é ‘
Penúltimas tendencias’, (Xerais), o novo libro de Carlos Negro. Unha crítica non só dun modelo de beleza ficticio, senón da reprodución de roles tradicionais que manteñen as mulleres presas de instrumentos de control como o imaxinario do amor romántico. Suxeitas a tópicos que poden chegar a agochar, mesmo, os malos tratos.
Parte o libro dalgunha experiencia concreta ou foi unha reflexión que se foi sedimentando co tempo?
Máis ben foise sedimentando, si. Dicíanme que o meu libro anterior, ‘Makinaria’, que está centrado nos mozos adolescentes, era moi masculino. Entón pensei en tratar un tema diferente, pensando tamén no público xuvenil, que é o desa presión sobre as mulleres para que todo sexa “fashion, chic e sexy”. E foi un reto, a verdade. No caso de ‘Makinaria’ si que partira do que vía, en mozos próximos. Neste caso, foi máis ben unha reflexión de máis tempo, orientada a esa crítica dos estereotipos.
O libro apunta á imposición dun modelo de beleza non só irreal, senón reprodutor de roles patriarcais.
Un modelo de beleza que tamén se está a estender aos homes, aínda que a presión é maior sobre as mulleres. O libro ten tamén un sentido das metamorfoses dunha moza, que poderían ser varias. Da procura da propia identidade, fronte a un modelo de beleza moi pechado e canonizado. Mais tamén hai outras ideas, como o amor romántico. E, nese aspecto, o libro é unha reacción contra o escrito por Federico Moccia. Eu vía que os alumnos o collían na biblioteca, que estaba moi de moda. Tiña curiosidade e lino. E quedei asustado. Ademais de estar pesimamente escrito, era profundamente reaccionario no seu contido. Era o tópico da muller fascinada polo ‘machito’. Unha muller aparentemente liberada pero que o que quere é ser modelo de televisión, presentadora ou parella dun chico guapo, á sombra do seu mozo.
O libro é como un diario no que unha moza se rebela contra ese modelo de beleza. Mais esa rapaza tamén ten dúbidas e contradicións.
Porque cando xogas no aramio podes caer, e podía acabar presentando a moza como unha boneca automática sen vida, que era o contrario do que quería. A moza ten contradicións e dúbidas, claro. Quere afastarse dese mundo da imaxe que se lle impón, pero tamén se sente atraída por el. Sabe que lle están a vender un mundo ficticio e prefabricado, mais tamén é certo que se te afastas do que se considera moderno quedas á marxe. Por iso non hai branco e negro. Quere escapar mais tamén ser aceptada polo grupo. Non quería caer nun estereotipo de rebeldía simple. Ademais, é un libro de poesía, non un ensaio. Só quero que axude a reflexionar un pouco…
É verdade que hai un contraste con ‘Makinaria’ e a súa masculinidade ‘malote’.
Con ‘Makinaria’ estaba tirándome un pouco á piscina sen saber se habería auga. Ademais de ‘Poetízate’, de Fran Alonso, non había moitos máis libros de poemas enfocados para público xuvenil. E non sabía como ía ser recibido o meu. Cando vin que si, que era posible facer poesía para adolescentes, pensei en facer outro libro para eles, pero sen repetirme. Hai contraste nese sentido, si, porque quería facer outra cousa. E foi algo consciente e meditado.
Os primeiros poemas falan da revista ‘Superpop’, das fadas de Walt Disney, da obriga do “shopping”…
É esa mensaxe multimedia que está na publicidade, nas redes sociais, no cinema, na música, en revistas… Para escribir este libro vin a Saga Crepúsculo, a Hannah Montana, lin revistas como a ‘Superpop’… Hai todo un mercado especializado que vai pautando o que as mozas deben comprar, vestir, pensar… É cando investigas iso, é moi evidente a carga ideolóxica, a importancia da linguaxe: as palabras en inglés como marca de grupo: o ‘selfie’, o mozo como ‘my boy’, o estar ‘happy’ nunha ‘party’… Tiña que achegarme a esa linguaxe, tamén, no libro, para que fose crible. Porque non debía resultar impostada, falsa…
Nese sentido, os poemas utilizan unha linguaxe directa. Supoño que pensada tamén para xente que non está afeita a ler poesía.
Non é unha poesía complexa, de varias capas de linguaxe e simboloxía. Pero sempre está o risco tamén de caer nunha linguaxe plana. Ten que ser verosímil, e se é como o diario dunha moza no que se pregunta quen é e como quere ser, non pode ter un discurso adulto, senón acorde coa súa idade. Por outra banda, tamén é verdade que os destinatarios son mozos e mozas que non estarán, a maioría, afeitos a ler poesía. E se cadra facer un poemario pensado para o seu tempo é unha maneira de inicialos na poesía. Mellor perder un pouco de “profundidade lírica” e gañar lectores para a poesía. Ademais, con ‘Makinaria’ si conseguín que mozos que non lían poesía se interesasen por ela…
A moza achégase ao punk, ao gótico… A outras identidades que, malia todo, tamén poden estar pautadas.
Si, por iso falaba antes de contradición e de metamorfose. A moza, que podería ser varias mozas, quere escapar da masa, e vai probando cousas. E, claro, moitos signos de rebeldía acaban sendo devorados polo mercado. Nas súas metamorfoses, pasa polo punk, o gótico, o manga… É un xogo de identidades que ten que ver coas tribos urbanas, coa identificación con signos externos de pertenza a un grupo. É como un mostrario de identidades que ela vai adoptando, por iso ao final di que pechen a porta que ela vai seguir mutando. Porque non é unha muller feita, está en proceso de cambio.
Na parte que fala do amor, comézase cunha revisión do concepto de “masculinidade”. Rexeita os tipos duros de músculos tuneados e sen nada que dicir.
Na adaptación en película de ‘Tres metros sobre el cielo’ de Moccia vese moi ben iso, todos os tópicos e barbaridades que se lanzan arredor da masculinidade. O dos “chicos guapos” e “cachas”… E isto é algo que se percibe tamén na realidade. Os mozos asocian os malos tratos coa xente maior, non ven os celos como algo negativo. As mozas pensan que se o mozo se cela é porque as quere. E non se percibe que haxa necesidade ningunha de reflexionar sobre iso. E o que eu quero é que reflexionen sobre iso. Que rexeiten esa idea do amor romántico como algo pechado, absoluto, posesivo e excluínte, que pode derivar en condutas de control e malos tratos. Ese concepto do amor romántico é algo moi asumido, que condiciona a súa forma de ver as súas propias relacións. E é perigoso porque baixo esa aparencia de mozo moderno e, iso si, depilado, está o mesmo chulito, o mesmo machote de sempre, igual de agresivo e de macarra. De todas maneiras, o da revisión da masculinidade é un tema que me preocupa, e que está tamén noutras cousas que teño sen publicar. Tamén é que son pai, e penso en como debo educar ao meu fillo a respecto diso. Eu tamén teño dúbidas e contradicións.
Hai outra cuestión, tratada de forma máis indirecta, que é que a identidade da moza non ten que depender de con quen estea ou de se está cun mozo ou non.
Si. Hai dous temas que están tamén no libro que son, por unha banda, o dereito á intimidade fronte á exhibición constante nas redes sociais. Tamén tes dereito a que cousas que che pasen queden para ti, a estar en pixama pola casa e non estar sempre guapa. As mozas teñen dereito a ter o seu propio espazo, a ter un cuarto de seu, como dicía Virginia Woolf, a ser valoradas por si mesmas e a non sentirse marxinadas se non están todo o día colgando fotos no facebook. Outro tema do libro é que a moza teña a súa identidade, o seu proxecto de vida, sen que teña que pasar necesariamente por ter parella, e sen ser xulgada por iso. Tamén temos que ter espazos de soidade para reflexionar sobre o que nos pasa… Mais o que ocorre cos adolescentes tamén lles pasa aos adultos. Parece que a autoestima acaba dependendo de cantos amigos se teñen nas redes sociais.
Tamén se apunta a cuestión do cambio do corpo e da súa revisión diante do espello…
De repente levas un susto: o teu corpo muda, tes grans… Teño que dicir que este libro non sería posible sen a poesía dos 90 feita por mulleres que revisaron os mitos do corpo, da sexualidade… Influíron neste libro outros libros como ‘Moda galega’ de María Reimóndez, ou María Lado, Yolanda Castaño, Lupe Gómez, Begoña Caamaño… E tamén poetas que se achegaran ao universo xuvenil sen prexuízos: Fran Alonso, Antonio García Teijeiro, Elvira Riveiro… A moitos rapaces si que lles interesa a poesía, o que pasa é que ao mellor ninguén mediou para que a coñecesen. Porque se cadra se lles achegou unha visión moi académica e historicista da poesía que os afastou. Por iso creo que foi tan importante ‘Poetízate’ de Fran Alonso.
Tanto este libro como o anterior son moi distintos de ‘Far-West’, ‘Cultivos transxénicos’… Mais o tema da revisión da masculinidade xa podía percibirse.
Si, en ‘Héleris’ xa había unha revisión diso, no sentido do que o nacionalcatolicismo impoñía sobre o que debía ser unha muller e un home no tempo da posguerra. De todas maneiras con ‘Cultivos transxénicos’ pechei unha etapa. Agora xa non estou tanto co tema da identidade colectiva, a memoria do rural, a identidade nacional…, senón co tema da identidade de xénero… Aínda que isto é unha reflexión que fago a posteriori, non é algo planificado. Vou buscando cousas novas que contar. Tento non repetirme. De feito, polo medio publiquei en Positivas ‘Abelcebú’, un libro satírico que non tiña que ver cos anteriores. Busco temas noves, voces novas, cada un co seu estilo. Non é tampouco que teña un estilo recoñecible. Parece que son un escritor diferente ao cambiar de libro, porque son proxectos distintos. Son etapas.
E que son esas cousas que tes sen publicar, entón?
Pois estou tentando escribir algo en prosa… Xa se verá.
